شرکت در جرائم مواد مخدر
به طور کلی در حقوق کیفری شرکت در جرم عبارت است از همکاری دست کم دو یا چند نفر در اجرای جرم خاص، به طوری که رفتار هر یک سبب وقوع آن شود. همکاران را شریک در جرم (یا شرکاء جرم) و رفتار آنان را شرکت در جرم می نامند. در خصوص جرائم مرتبط با مواد مخدر نیز بدیهی به نظر می رسد که برای تحقق و تعریف و اشنایی با مفهوم شرکت می بایست به قواعد کلی موجود در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 رجوع کنیم. برای آشنایی و تشخیص بهتر و دقیق تر مفهوم شرکت در جرائم مواد مخدر به سه عنصر لازم آن اشاره خواهیم کرد که لازمه ی تحقق شرکت به حساب می آید: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر روانی.
عنصر قانونی شرکت در جرائم مواد مخدر
در واقع این امر ارتباط مستقیم با بحث قانونی بودن جرم و مجازات ها مربوط است؛ به این معنی که شرکت در اموری جرم محسوب میشود که آن رفتار ها توسط قانون گذار و بر طبق ماده ی 2 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 جرم انگاری شده باشد. از این رو، شرکت در رفتاری که در اوضاع و احوال خاص مانند دفاع مشروع یا اجرای حکم قانون، مباح به شمار می روند، یعنی فاقد وصف مجرمانه اند هیچ گاه شرکت در جرم نیست. بنابراین در تمامی جرائم مواد مخدر که فاقد عذر موجه و قانونی برای ارتکاب باشند، شرکت متصور است. البته اینجا یک بحثی مطرح میشود در خصوص اینکه باید در جرم احتمال وقوع شرکت نیز وجود داشته باشد. مثلا جرائم سازمان یافته ی مواد مخدر که به صورت باندی و شبکه ای انجام میشود، می توان بارز ترین مصداق شرکت را یافت. ولی مثلا برای استعمال مواد مخدر احتمال شرکت وجود ندارد. چون باید شرکت در فعل واحد وجود داشته باشد.
| برای مشاوره با وکیل مواد مخدر در تهران با شماره 09026220322 تماس حاصل نمایید. |
عنصر مادی شرکت در جرائم مواد مخدر
عنصر مادی جرم مربوط به مواد مخدر ناظر به خلاف رفتار فانون که تظاهر اندیشه سو فاعل (در جرائم عمد) و یا ذهن خطاکارانه او (در جرائم غیر عمد) است. شرکت درجرم شرکت در یک سلسله افعال و ترک افعالی است که عملیات اجرایی نامیده میشود. مثلا برای اینکه شرکت در جرم وارد کردن صد کیلو تریاک از روسیه به ایران محقق شود، لازمه ی آن این است که حداقل دو نفر با فعل مادی خود در یک عمل واحد دخالت داشته باشند. مثلا، موردی که دو نفر در یک قایق هستند و از دریای خزر (مرز روسیه)، در حالیکه مواد مخدر در درون قایق است، هر دو در حال پارو زدن هستند و مواد مخدر را به کشور وارد میکنند. در واقع طبق ماده ی 125 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 فعل به رفتار هر دو شریک مستند است در این مثال و شرکت تحقق یافته است. یک نکته ی دیگری که در خصوص عنصر مادی شرکت در جرائم مواد مخدر قابل ملاحظه است این است که آیا شرکت فقط با افعال ایجابی و مثبت که قانونگذار نهی کرده است تحقق می یابد یا امکان شرکت حد اقل دو نفر با ترک فعل هم نیز وجود دارد؟ پاسخ به این سوال مثبت است؛ در واقع اکر قانون گذار بر عهده ی دو یا چند تن وظیفه ای قانونی گذاشته باشد و آن دو یا چند تن در ادای وظایف خود اهمال کنند و سبب وقوع جرمی شوند همگی شریک در جرم مذکور تلقی می شوند. مثلا در ذیل ماده ی 12 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر که اصلاحی سال 1389 نیز بوده است مقرر شده است: «هرگاه در اثر سهل انگاری و مسامحه ماموران، مواد مخدر به داخل این مراکز وارد شود، ماموران خاطی به تناسب به مجازات الف) تنزل درجه، ب) انفصال موقت، ج) انفصال دائم محکوم می شوند. در واقع از این ماده تلویحا برداشته می شود که ماموران همگی تکلیف ایجابی قانونی مبنی بر محافظت از عدم ورود مواد مخدر به زندان و بازداشتگاه ها داشتند؛ حال با ترک فعل و اهمال و قصور آن ها، شرکت برای همه ی آن ها متصور است. البته ممکن است کسی ایراد کند که این مثال مستقیما با جرائم مواد مخدر مرتبط نیست؛ لیکن چنین مثالی از باب تقریب ذهن به امکان تصور شرکت از طریق ترک فعل بوده و قطعا مثالی که ارتباط مستقیم با مواد مخدر دارد نیز امکان پذیر است.
نکته ی دیگری که قانون گذار در ماده ی 125 به آن اشاره کرده این است که « هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه ی آن ها باشد، خواه رفتار هریک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت…» درواقع ملاک برای شرکت را تاثیر مساوی شرکاء در انجام فعل یا ترک فعل ندانسته است؛ تنها امر مهم را این تلقی کرده است که آن جرم و عمل مجرمانه باید قابلیت استناد به رفتار همه ی شرکاء را داشته باشد.
عنصر روانی شرکت درجرائم مواد مخدر(از جمله جرائم عمدی)
همکاری دو یا چند نفر در جرم واحد به شرط علم و اراده ی آنان، شرکت در جرم عمدی محسوب می شود. منظور از علم، آگاهی فاعل به نامشروع بودن رفتار است و یا علم به اینکه رفتار او به نتیجه ی مجرمانه منجر خواهد شد. بنابراین، اگر کسی به خیال آنکه در اسباب کشی به دوستان خود کمک می کند، آنان را در حمل بار و بیرون آوردن اثاث از خانه یاری دهد، در حالیکه درون کارتن ها مواد مخدر بوده است و پس از پایان کار متوجه قصد سوء همکاران گردد، افعال او شرکت در حمل مواد مخدر محسوب نمی شود.
در خصوص جرائم مواد مخدر همان طور که گفته شد میزان تاثیر شرکاء در جرم ارتکابی از حیث مشارکت آنها در جرم مهم نیست، ولی تاثیر قوی و موثر مانند سردستگی می تواند از کیفیات مشدده و همچنین تاثیر ضعیف می تواند از کیفیات مخففه محسوب شود و در میزان مجازات شریک جرم موثر است.
| برای مشاوره با وکیل مواد مخدر در تهران با شماره 09026220322 تماس حاصل نمایید. |
منابع:
1- حقوق جزای عمومی، جلد دوم، دکتر مجمد علی اردبیلی
2- جرائم مواد مخدر از دیدگاه علوم جنایی و حقوق کیفری، معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه
3- سیاست جنایی ایران در قبال جرائم مواد مخد، دکتر منصور رحمدل
4- قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
5- قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 و اصلاحی 1389