جرم مواد مخدر شیشه (مت آمفتامین) و هروئین

کلیاتی مختصر در ارتباط با مواد مخدر هروئین و مت آمفتامین (شیشه)

هروئین ماده ای است خطرناک و ده برابر قوی تر از مرفین می باشد. هروئین یکی از مشتقات تریاک است که با عمل تقطیر، به طور مستقیم از مرفین استخراج می شود؛ به این معنی که از دو کیلو گرم مرفین، یک کیلو گرم هروئین به دست می آید؛ به عبارت دیگر برای تهیه ی یک کیلو گرم هروئین بیست کیلو تریاک لازم است. از عوارض مصرف آن نشئگی، سرمتسی، اضطراب، شادی موقت، گفتار ناقص، بی صبری، عدم تعادل، تضعیف حرکات ارادی، خواب آلودگی، کاهش ضربان قلب و … می باشد.

مت امفتامین جزء دارو های محرک است. نام های تجاری متعددی دارد که مهمترین آن یخ، شیشه و کریستال می باشد. مصرف این دارو با تحمل درد شدید همراه است. مدت اثر آن 2-4 ساعت است و طریقه ی مصرف آن خوراکی، تزریقی و تدخین است.  زیان های جبران ناپذیری برروی جسم و روان نیز دارد که به طور خلاصه عبارتند از: تحریک پذیری، افزایش تعداد ضربان قلب و فشار خون، بی خوابی، کاهش اشتها، آشفتگی، افزایش دمای بدن، توهم، تشنج و گاهی مرگ است.

نظام کیفری حاکم بر شیشه و هروئین

به طور کلی، قانون گذار در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 دو رویکرد کیفری متفاوت را در خصوص طبقه بندی مواد مخدر و روان گردان برگزیده است؛ 1- رویکرد کیفری موجود در ماده 4 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر؛ 2- رویکرد کیفری موجود در ماده 8 قانون مذکور.

وقتی از رویکرد کیفری سخن می گوییم، منظور ساز و کار ها و مکانیسم حقوق جزایی در خصوص یک مورد مشخص است؛ به این منظور که قانون گذار، برای مواد مخدر موضوع ماده ی 4 قانون مذکور یک دسته مقررات و مجازات متناسب با آن مواد را تعیین کرده؛ در حالیکه با توجه به مواد موضوع ماده ی 8 این قانون، مقررات و مجازات ها نیز متفاوت شده است.

به عبارت ساده تر، قانون گذار در ماده ی 8 سختگیری و حدّت و شدت بیشتری را اعمال کرده است؛ دلیل آن هم واضح است؛ ضرر و زیان بیشتری که مواد موضوع ماده ی 8 نسبت به مواد موضوع ماده ی 4 دارند. هم شیشه و هم هروئین از دسته مواد های مخدر موضوع ماده ی 8 هستند.

اگر در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 خرید و فروش بیش از 5 کیلو تریاک مستوجب اعدام بوده است، خرید و فروش سی و یک گرم شیشه یا هروئین برای اعدام مرتکب کفایت می کرد؛ همانطور که در اول بحث گفته شد، هروئین بیست برابر خطرناک تر از تریاک است، پس در اعمال مجازات مربوط به آن قانون گذار راه درستی را در پی گرفته است.

در وهله ی اول به بررسی نظام کیفری حاکم بر این دو ماده که نظامی مشابه هم هست خواهیم پرداخت و بعد از آن به تغییرات الحاقی ماده واحده مصوب 1396 خواهیم پرداخت.

مجازات شیشه و هروئین

عناوین مجرمانه ی متعددی در ماده ی 8 ذکر شده است؛ ازجمله، وارد کردن، مبادرت به ساخت، تولید،توزیع، صدور، ارسال، خرید یا فروش، در معرض فروش قراردادن، نگهداری، مخفی کردن و حمل کردن. اگر هرکدام از موارد فوق ارتکاب یابد، با توجه به “میزان مواد” (منظور میزان خلوص مواد) مجازات های ذیل به تناسب اجرا خواهد شد:

۱ـ تا پنج سانتی گرم،از پانصدهزار ریال تایک میلیون ریال جریمه نقدی و بیست تا پنجاه ضربه شلاق.

۲ ـ بیش از پنج سانتی گرم تا یک گرم، از دو میلیون تا شش میلیون ریال جریمه نقدی وسی تا هفتاد ضربه شلاق.

۳ ـ بیش از یک گرم تا چهار گرم، از هشت میلیون تا بیست میلیون ریال جریمه نقدی و دوتا پنج سال حبس و سی تا هفتاد ضربه شلاق.

۴ ـ بیش از چهار گرم تا پانزده گرم، از بیست میلیون تا چهل میلیون ریال جریمه نقدی و پنج تا هشت سال حبس و سی تا هفتاد و چهار ضربه شلاق.

۵ ـ بیش از پانزده گرم تا سی گرم، از چهل میلیون تا شصت میلیون ریال جریمه نقدی و ده تا پانزده سال حبس و سی تا هفتاد و چهار ضربه شلاق.

۶ ـ بیش از سی گرم، اعدام و مصادره اموال ناشی از همان جرم.

همانطور که مشاهده می کنیم، حساسیت قانون گذار نسبت به این مواد تا حدی بوده که حتی برای کمتر از یک گرم آن هم جرم انگاری کرده است. بند 1 و 2 این ماده ناظر به مواد به میزان زیر یک گرم است. به عنوان مثال، فردی را در نظر بگیرید که میزان 31 گرم هروئین به کشور وارد کرده، حال مجازات او چیست؟

در نگاه سطحی شاید فورا بند 6 ماده ی 8 را مورد استناد خود قرار دهیم. ولی نکته ی بسیار شایان توجه و پر اهمیتی که وجود دارد این است که اول می بایست تا جائی که برایمان ممکن است از اعدام مرتکب خودداری کنیم؛ چون اعدام در اسلام امری است استثنایی و “اصل حرمت دماء” اقتضاء می کند که به سادگی جان مسلمانی را از او سلب نکنیم؛

به این منظور عواملی را می توانیم مد نظر قرار دهیم از قبیل میزان خلوص مواد، آگاهی مرتکب از نوع مواد، احتمال وجود موانع مسئولیت کیفری و غیره. به عبارت دیگر، اگر ثابت شد که این سی و یک گرم هروئین یک گرم ناخالصی داشته است، برای عدم محکومیت مرتکب به اعدام کفایت می کند؛ یا اگر ثابت شد که مرتکب تحت شرایط اکراهی و اضطرار این کار را کرده است، مسئولیت کیفری ندارد و مجازاتی بر دوش او نیست.

اما اگر تمام این حالات برای مرتکب مفروض نباشد، او طبق قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 اعدام می شد؛ اما الان به دلیل الحاق ماده واحده دیگر میزان سقف 30 گرم نیست و سقف آن برای عناوین مجرمانه ی نگهداری، خرید، حمل و مخفی کردن به 3 کیلوگرم و برای دیگر عناوین مجرمانه مذکور به 2  کیلو گرم افزایش پیدا کرده است.

البته اثبات میزان مواد مخدر که تجاوز از سقف قانونی آن بکند نیز به تنهایی برای اعدام مرتکب کفایت نمی کند و علاوه بر میزان، قانون گذار اعدام را منوط به احراز یکی از بند های الف، ب و پ ماده واحده الحاقی مصوب 1396 کرده است که از قرار ذیل است؛

الف- «مواردی که مباشر جرم و یا حداقل یکی از شرکاء، حین ارتکاب جرم سلاح کشیده یا به قصد مقابله با مأمورین سلاح گرم و یا شکاری به همراه داشته باشند. (منظور از سلاح در این بند سلاح سرد و سلاح و مهمات موضوع قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب 7/6/1390 می باشد)

ب- «در صورتی که مرتکب نقش سردستگی (موضوع ماده 130 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392) یا پشتیبان مالی و یا سرمایه‌گذار را داشته یا از اطفال و نوجوانان کمتر از 18 سال یا مجانین برای ارتکاب جرم استفاده کرده باشد.»

پ- مواردی که مرتکب به علت ارتکاب جرایم موضوع این قانون سابقه محکومیت قطعی اعدام یا حبس ابد یا حبس بیش از پانزده سال داشته باشد.»

البته انتقاداتی بر همین ماده واحده الحاقی نیز وارد است که در بعضی جاها نه تنها موجب تخفیف نسبت به قانون قبلی نشده، بلکه موجبات تشدید مجازات را هم فراهم کرده است که در مقاله ی مرتبط با آن به این موضوع تقریبا به طور تفصیلی پرداختیم.

منابع:

1- قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر

2- جزوه مواد مخدر دکتر رضوی فرد.