جرائم مواد مخدر تریاک

تریاک ماده ای است که از شیره ی گیاهی به نام خشخاش به دست می آید. رنگ آن قهوه ای تیره است. تریاک خود مشتقاتی نیز دارد که از جمله ی آنها سوخته ی تریاک، تفاله ی تریاک یا شیره ی تریاک است که به صراحت در ماده ی 4 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 نیز ذکر شده است. آثار زیان بار روحی و جسمی تریاک ذکر شده است؛ از جمله ی این آثار از کار افتادگی و اختلال در دستگاه عصبی، تاثیر سوء بر سلول های زنده ی جسم، بیماری های ریوی، بیماری های قلبی و کندی تپش قلب، تاثیر سوء بر دستگاه گوارش بدن و دستگاه گردش خون و همچنین دارای آثار زیانبار روحی همچون کمتر کردن عواطف و احساسات، کاهش هوش و حافظه ، فاصله گرفتن شخص از تاثیرات خارجی یا محیطی می باشد.

کشت خشخاش به منظور تولید تریاک

یکی از عناوینی که در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 ذکر شده است و نیز اولین عنوان مجزمانه در این قانون هم می باشد که در بند 1 ماده 1 آن ذکر شده است، «کشت خشخاش و کوکا مطلقا و کشت شاهدانه به منظور تولید مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی» است. عبارت «مطلقا» حاکی از سختگیری و شدت عمل قانون گذار در خصوص خشخاش می باشد. به عبارت دیگر، هدف و انگیزه ی فرد کشت کننده نمی تواند به هیچ وجه مانع جرم بودن عمل کشت خشخاش بشود. حتی اگر فرد به نیت تولید مواد مخدر در پی کشت خشخاش نباشد، چنین عمل او طبق نص قانونی جرم محسوب می شود. نکته ی قابل توجه دیگر این است که قانون گذار قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 چنین سختگیری ای را در خصوص کشت کوکا و خشخاش به طور مطلق داشته، اما در خصوص کشت شاهدانه قائل به تفکیک شده است. عبارت «به منظور» در قسمت ذیل بند 1 ماده 1 حاکی از این است که قانون گذار برخلاف کشت خشخاش، جرم انگاری کشت شاهدانه را منوط به انگیزه ی فردی که کشت می کند کرده است. به عبارت دیگر، اگر کسی شاهدانه را تنها در صورتی بکارد که به منظور  تولید مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی باشد، مرتکب جرم شده است و در غیر آن صورت جرم مرتکب نشده است. پس نتیجه گرفته می شود که قانون گذار در خصوص کشت خشخاش که تریاک از آن ناشی می شود، سخت گیری بیشتری اعمال کرده است. مجازات کشت خشخاش هم در ماده ی 2 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر ذکر شده است؛ بار اول: ده تا صد میلیون ریال جریمه نقدی؛ باردوم: پنجاه تا پانصد میلیون ریال جریمه نقدی و سی تا هفتاد و چهار ضربه شلاق؛ بار سوم: صد میلیون تا یک میلیارد ریال جریمه ی نقدی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و دو تا پنج سال حبس؛ بار چهارم: اعدام.

نکته ی قابل توجهی که در خصوص مجازات کشت خشخاش به نظر می رسد این است که، وقتی قانون گذار از بار اول، دوم، سوم و چهارم سخن می گوید، این تعداد دفعات لزوما منطبق با واقعیت نیست. به عبارت دیگر، وقتی این دفعات محاسبه خواهند شد که برای آن مرتکب به محکومیت قطعی منجر شده باشد؛ فلذا ممکن است مرتکب ده بار مبادرت به کشت خشخاش کند و بعد محکوم شود که این یک بار از لحاظ قانون گذار محسوب می شود؛ پس، ملاک از بار ها و دفعات، تعداد دفعات مربوط به صدور حکم محکومیت قطعی است و نه لزوما دفعات کشت.

کشت خشخاش به دستور مالک یا شخص دستور دهنده

تبصره ی ماده ی 2 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مقرر داشته است که : «هرگاه ثابت شود کشت خشخاش یا کوکا یا شاهدانه به دستور مالک و یا مستاجر ملک و یا قائم مقام قانونی آنها صورت گرفته است، شخص‌دستور دهنده که سبب بوده است به شرط آن که اقوی از مباشر باشد، به مجازاتهای مقرر در این ماده محکوم می‌شود و مباشر که متصدی کشت بوده‌است، به 10 تا 30 میلیون ریال جریمه نقدی و پانزده تا چهل ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» اگر بخواهیم این ماده را به زبان ساده تر بیان بکنیم باید بگوییم که قانون گذار در اینجا دو حالت را مفروض داشته اشت: حالت اول: اینکه شخص دستور دهنده آنقدر در جایگاه بالا و با قدرت تسلط بر فرد زیر دست خود بوده که فرد زیر دست چاره ای جز تبعیت از دستور او نداشته، به عبارت قانون گذار سبب (یعنی کسی که سبب کاشت خشخاش است؛ فرد دستور دهنده) قوی تر از مباشر (مباشر فردی است که می کارد؛ دستور گیرنده) است؛ یعنی در جایی که نقش دستور دهنده بیشتر از دستور گیرنده باشد، قاعده بهم می ریزد و حکم استثنایی اجرا می شود، یعنی فرد دستور دهنده به مجازات مقرر در ماده ی دو محکوم می شود و فرد مباشر مجازاتش کمتر از سبب خواهد بود. حالت دیگر آن این است که سبب اقوی از مباشر نباشد، که در اینجا قانون گذار ساکت است. به نظر می رسد در این خصوص می بایست طبق قاعده عمل کرد و فرد مباشر را به مجازات های مقرر در ماده ی 2 محکوم کرد و برای مجازات دستور دهنده نیز طبق قواعد کلی حقوق جزا عمل خواهد شد که شاید ذیل عنوان معاونت بگنجد.

عناوین مجرمانه ذکر شده در خصوص جرم تریاک

هرکس بنگ، چرس، تریاک، شیره، سوخته و یا تفاله تریاک را به هر نحوی به کشور وارد و یا به هر طریقی صادر و ارسال نماید یا مبادرت به‌تولید، ساخت، توزیع یا فروش کند یا در معرض فروش قرار دهد با رعایت تناسب و با توجه به مقدار مواد مذکور به مجازاتهای زیر محکوم می‌شود:
1- تا پنجاه گرم، تا چهارمیلیون ریال جریمه نقدی و تا پنجاه ضربه شلاق.
2- بیش از پنجاه گرم تا پانصد گرم، از چهارمیلیون تا پنجاه میلیون ریال جریمه نقدی و بیست تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و در صورتی که دادگاه لازم‌بداند تا سه سال حبس.
3- بیش از پانصد گرم تا پنج کیلوگرم، از پنجاه میلیون ریال تا دویست میلیون ریال جریمه نقدی و پنجاه تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و سه تا پانزده سال‌حبس.
4-  بیش از پنج کیلوگرم، اعدام و مصادره اموال به استثناء هزینه تأمین زندگی متعارف برای خانواده محکوم.

البته لازم به ذکر است که ماده ی فوق(ماده ی 4 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر) بر اساس ماده واحده تغییری در بند 4 آن صورت گرفته است که میزان مواد از 5 کیلو گرم به 50 کیلوگرم افزایش یافته و اعدام علاوه بر بیش از 50 کیلوگرم بودن موادهای موضوع ماده ی 4، موکول به احراز یکی از بند های الف، ب یا پ ماده واحده مصوب 1396 نیز گردیده است:

الف- «مواردی که مباشر جرم و یا حداقل یکی از شرکاء، حین ارتکاب جرم سلاح کشیده یا به قصد مقابله با مأمورین سلاح گرم و یا شکاری به همراه داشته باشند. (منظور از سلاح در این بند سلاح سرد و سلاح و مهمات موضوع قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب 7/6/1390 می باشد)

ب- «در صورتی که مرتکب نقش سردستگی (موضوع ماده 130 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392) یا پشتیبان مالی و یا سرمایه‌گذار را داشته یا از اطفال و نوجوانان کمتر از 18 سال یا مجانین برای ارتکاب جرم استفاده کرده باشد.»

پ- مواردی که مرتکب به علت ارتکاب جرایم موضوع این قانون سابقه محکومیت قطعی اعدام یا حبس ابد یا حبس بیش از پانزده سال داشته باشد.»

منابع:

1- قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر