رویکردی تاریخی به انواع مواد مخدر

کشف و استعمال مواد مخدر یک پدیده نوین نیست و از قدمت بسیار برخوردار است. تریاک به عنوان یک مواد مخدر گیاهی به نظر میرسد که اولین مواد مخدری باشد که در تاریخ بشر کشف شده است. در واقع طبق شواهد تاریخی بشر از حدود شش هزار سال پیش از وجود یک ماده ی گیاهی به نام خشخاش آگاه بوده است. همچنین در لوح های گلی سومریان از خشخاش به عنوان گیاهی شادی بخش یاد شده است. همچنین در تاریخ ذکر شده است که حدود چهار هزار سال قبل استعمال تریاک در کشور چین رایج بوده است. پزشکان اشوری نیز سال ها قبل از میلاد مسیح از تریاک به عنوان دارو استفاده میکردند. به علاوه، شاعر یونانی هومر در اثار خوداز گل خشخاش سخت گفته و آن را به عنوان گل زینتی می دانسته است. برخی معتقدند که در گذشته محل کاشت تریاک در مصرباستان بوده است. در خصوص این که تریاک چگونه به ایران وارد شد اقوال مختلف است. برخی معتقدند تریاک زمانی در ایران وارد شد که چنگیز به ایران حمله کرد. عده ای دیگر آن را سوغات سربازان نادری، پس از جهانگشایی و لشکر کشی نادرشاه از هندوستان به ایران می دانند. عده ای دیگر نیز بر این عقیده اند که تریاک در قرن اول هجری از مصر و عربستان به ایران اورده شد و رایج شد.

تریاک نام ها و اسامی مختلفی برای آن یونانی های باستان تریاک را “اپیوم” نامیده اند که همان واژه ی “افیون” فعلی است که اعراب چنین تغییری را در آن ایجاد کرده اند. جالینوس نیز مشتقی از تریاک را “نوشدارو” نامید و برای مداوای بیماری های مختلف از قبیل صرع، یرقان و سنگ کلیه و دیگر بیماری ها به کار می برده است. بزرگانی همچون بقراط حکیم، بو علی سینا و زکریای رازی به خواص طبی و درمانی تریاک در گذشته پی برده و در معالجات بیماران از آن ها استفاده می کردند.

تقسیم بندی انواع مواد مخدر

به طور کلی مواد مخدر به چهار دسته قابل تقسیم هستند:

گروه اول: مواد مخدر گیاهی

الف) تریاک و مشتقات آن: مواد مخدر گیاهی هستند که سر دسته ی این گروه تریاک است. عناوین مجرمانه ی متعددی در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر سال 1376 در خصوص تریاک ذکر شده است. در ماده ی چهار قانون مذکور، وارد کردن، صادر کردن یا ارسال، مبادرت به تولید، ساخت، توزیع، فروش، در معرض فروش قرار دادن تریاک و مشتقات آن جرم انگاری شده و بسته به اندازه و خلوص آن مجازاتش نیز متفاوت است. در ماده ی پنج قانون مذکور که اصلاحی سال 1389 نیز می باشد چهار عنوان مجرمانه ی دیگر نیز برای تریاک ذکر شده است که عبارت اند از: خرید، اختفاء، نگهداری و حمل.

تریاک از شیره ی خشخاش بوجود می اید. مشتقات آن سوخته ی تریاک (از سوزاندن تریاک به دست می آید)، شیره ی مطبوخ (از حل کردن سوخته تریاک یا تریاک یا جوهرنگاری در آب و جوشاندن آن به دست می آید)، تفاله (پس از صاف کردن شیره ی مطبوخ باقی می ماند) و جوهرنگاری (از سوزاندن شیره ی مطبوخ به دست می آید) می باشند که سه مورد اول صراحتا در قانون مبارزه با مواد مخدر به عنوان مشتقات ذکر شده که فایده ی دانستن آن خالی از فایده نیست؛ چون فقط سه مورد اول جرم توسط قانونگذار جرم انگاری شده اند. برای تریاک اثاری از قبیل کمتر شدن عواطف و احساسات، کمتر شدن هوش و حافظه، فرورفتن در حالت نشاط و سرخوشی پس از مصرف آن، فاصله گرفتن شخص مصرف کننده از تاثیرات خارجی یا محیطی، خود بزرگ و فهیم پنداری و … ذکر شده است.

ب) مرفین: از هر ده کیلوگرم تریاک در ازمایشگاه به طریق شیمیایی یک کیلو گرم مرفین بدست می آید. مرفین برعکس تریاک چون از مواد مخدری است که اثرات مخرب تری هم دارد ذیل ماده ی هشت قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر امده است و ارتکاب جرم با این ماده مجازات سنگین تری نسبت به تریاک دارد.

ج) هروئین: از هرکیلوگرم مرفین 900 گرم مرفین به دست می آید که این کار باید حتما در لابراتوار های خاص و ترکیب انیدریک استیک هم لازم است. احکام در خصوص هروئین هم مانند مرفین ذیل ماده ی هشت اعمال می شود.

د) کدئین: از دیگر مشتقات معروف تریاک است و بطور کلی داروی مسکنی است که به شکل شربت یا قرص مورد استفاده قرار می گیرد. کدئین یا از تریاک یا از مرفین به دست می اید و مصرف زیاد آن اعتیاد آور است. برای کدئین در صورت اعتیاد به آن آثاری زیانباری از جمله توقف دستگاه تنفس، اختلال گوارشی، بیهوشی و متشنج شدن به مرگ، ایجاد یبوست، ضعف قوه ی بینایی، گرفتگی عضلات و بهم خوردگی عادات ماهانه در زنان ذکر شده است.

گروه دوم: مواد روانگردان گیاهی

حشیش، کوکائین  از مشهور ترین مواد ذیل این تقسیم بندی می باشند. حشیش از سرشاخه های گلدار شاهدانه به دست می آید. حشیش نام های زیادی دارد؛ مانند بنگ، بنج، چرس گراس، شوکران، قنب هندی یا ورق قنب و ماری جوانا. اتفاقا بنگ، چرس و گراس در قانون مبارزه با مواد مخدر در ماده ی چهار نامبرده شده است. حشیش ضررهای نابودکننده تری نسبت به تریاک و مشتقات آن دارد؛ بیهوشی های مکرر در اثر اختلال وظایف مغز، کند ذهنی وکودنی، دچار فراموشی شدن، اختلال دستگاه گوارش، اختلال در حرکت قلب و از بین بردن آن، اختلال در سیستم تنفسی، ضعیف شدن سلول های جنسی و ناتوانی جنسی، تاثیر سوء بر گلبول های سفید بدن و متعاقبا کم شدن مقاومت بدنی فرد مصرف کننده از جمله آثار سوءی است که مصرف حشیش باقی می گذارد. کوکائین هم از برگ های درخت کوکا گرفته می شود.

گروه سوم: مواد روانگردان صنعتی یا شیمیایی

می توان از ال.اس.دی، شیشه، اکستازی، نورجیزک و تمجیزک، نخ و یخ(اخیرا مورد استعمال معتادین قرار می گیرد) نام برد.

گروه چهارم: مواد مخدر مجاز

در قالب قرص و امپول از قبیل متادون، امپول های بیهوشی ( مثل فنتانیل، تومونال) تا قرص های دیفتوکسیلات و دارو های مسکن و ارام بخش مثل: دیازپام- اکسازپام- کلردیازپوکساید و فنوباریتالها. نوع دیگر این دارو های مجاز که زیاد هم مورد استفاده ی افراد سرما خورده مخصوصا آن هایی که تب دارند قرار می گیرد قرص های کدئین دار مثل استامیتوفن است. البته نکته ی درخصوص این مواد این است که مواد مزبور با تجویز پزشک به عنوان مصارف دارویی مورد استفاده قرار می گیرند. در این خصوص کنوانسیون مواد روانگردان در ماده ی نه مصرف برخی مواد مخدر به مصارف پزشکی را جائز دانسته  و دولت ایران  نیز به این کنوانسیون ملحق شده است و مجلس طبق ماده ی 77 قانون اساسی نیز آن را تصویب کرده است. پس درحکم قانون است و لازم الاتباع است.

به طور خلاصه، هدف از ارائه ی این تقسیم بندی عبث نبوده و مبنا و فلسفه ای در پس آن نهفته است. آن فلسفه این است که با شناخت “نوع” مواد مخدر، ماده قانونی حاکم برای رسیدگی به آن متفاوت خواهد بود. هدف از گفتن برخی آثار مخرب مواد مخدر نیز به علت این بود که قانونگذار بین دو ماده ی 4 و 8 در مجازات آن تفکیک قائل شده است. همچنین به این نکته دست یافتیم که با تجویز پزشک مبنی بر مصرف برخی مواد مخدر، می توان آن رفتار ارتکابی را جرم تلقی نکرد.

منبع:
1- قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مواد روانگردانمنابع:

2- قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر