مجازات جرم کلاهبرداری

به موجب ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری، مجازات مرتکب جرم کلاهبرداری یک تا هفت سال حبس بعلاوه جزای نقدی (در حق دولت) معادل مالی که مرتکب اخذ کرده است می باشد. همچنین مجرم به رد اصل مال به صاحبش محکوم می شود.

مجازات کلاهبرداری مشدد را حبس از دو تا ده سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار بدست آورده و نیز انفصال ابد از خدمات دولتی تعیین کرده است. اما در هر دو حالت، بر لزوم رد اصل مال به صاحبش تاکید شده است. بدیهی است در صورت موجود بودن عین مال مورد کلاهبرداری، نیازی به تقدیم دادخواست حقوقی و صدور اجرائیه وجود ندارد ولی در صورت موجود نبودن عین مال، حکم به پرداخت قیمت یا مثل مال مورد کلاهبرداری و یا هرگونه خسارت دیگری به مالباخته مستلزم تقدیم دادخواست و رسیدگی و عنداللزوم جلب نظر کارشناس خواهد بود.

الف) جهات و کیفیت مخففه جرم کلاهبرداری

به موجب تبصره 1 ماده 1 قانون فوق الذکر، تخفیف مجازات در جرم کلاهبرداری با اعمال ضوابط قانونی، فقط تا حداقل مجازات حبس و انفصال ابد از خدمات دولتی می باشد و امکان تعلیق مجازات وجود ندارد. مطابق رای وحدت رویه شماره 628 مورخ 31/06/1377 هیأت عمومی دیوان عالی کشور و نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه مورخ 14/05/1371، در صورت وجود علل و کیفیات مخففه دادگاه ها صرفاً میتوانند میزان حبس را تا حداقل مقرر تخفیف دهند و تعیین حبس کمتر از حداقل مقرر مغایر با موازین قانونی است. تخفیف جزای نقدی به استناد ماده 37 قانون مجازات اسلامی بلااشکال به نظر می رسد. به علاوه مجازات انفصال موقت مذکور در تبصره 2 هم قابل تخفیف می باشد.

لازم به ذکر است با توججه به خاص بودن قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری نسبت به قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، مجازات کلاهبرداری مشمول تخفیف های مذکور ماده 37 قانون مجازات اسلامی نبوده و محدودیت تخفیف مذکور در تبصره 1 ماده 1 قانون فوق الذکر به قوت خود باقی است.

همچنین به استناد دادنامه شماره 52 صادره در سال 1371 از شعبه دوازدهم دیوان عالی کشور، محکوم نمودن متهمان به طور تضامنی به پرداخت جزای نقدی معادل مبلغ مورد کلاهبرداری و به طور تضامنی به رد مورد کلاهبرداری نادرست می باشد، زیرا محکومیت تضامنی متهمان محتاج به نص صریح می باشد.

ب) مجازات های تبعی و تکمیلی جرم کلاهبرداری

منظور از مجازات های تکمیلی مجازات هایی هستند که تنها در صورت ذکر شدن در حکم قاضی به محکوم علیه تحمیل می گردند. طبق ماده 23 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، مجازات تکمیلی برای محکومان به مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک ( که مجازات کلاهبرداری هم در این محدوده قرار می گیرد ) برای مدت حداکثر دو سال حسب نظر دادگاه با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب پیش بینی شده است.

از سوی دیگر، مجازات های تبعی، مجازات هایی هستند که به تبع محکومیت و بدون نیاز به ذکر شدن در حکم دادگاه بر محکوم علیه بار می شوند. لذا به استناد بند ب ماده 25 قانون مجازات اسلامی، محکومان به جرم کلاهبرداری به مدت 3 سال  از حقوق اجتماعی مصرح در ماده 26 قانون فوق الذکر به عنوان مجازات تبعی محروم می باشند.

مراحل شکایت و پیگیری پرونده در جرم کلاهبرداری

1) ثبت شکواییه با موضوع کلاهبرداری در دادسرای محل وقوع جرم

2) ارجاع پرونده به آگاهی/ کلانتری محل وقوع جرم جهت انجام تحقیقات مقدماتی

3) در صورت لزوم صدور قرار کارشناسی برای بررسی مدارک و مستندات پرونده

4) تکمیل تحقیقات مقدماتی و صدور قرار منع نعقیب / جلب به دادرسی و ارجاع پرونده به دادگاه

5) رسیدگی در دادگاه و صدور رای بدوی و متعاقباً رسیدگی در مرحله تجدیدنظر و صدور رای قطعی

6) ارجاع پرونده به واحد اجرای احکام و اجرای رای قطعی