آدم ربایی | مجازات آن | مراحل رسیدگی و شیوه شکایت

آدم ربایی | مجازات آن | مراحل رسیدگی و شیوه شکایت

آدم ربایی

تکریم  و احترام به آزادی انسان ها در آیه ۷۰ سوره اسراء آمده است :

«ولقد کرّمنا بنی آدم و حملناهم فی البرّ والبحر و رزقناهم من الطیبات و فضّلنا هم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا »

«ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و آنها را به مَرکب دریا و خشکی سوار کردیم و از هر غذای پاکیزه روزی دادیمو ایشان را بر بسیاری از مخلوقات خود برتری و فضیلت بخشیدیم.» همچنین، آزادی انسان در روایات ائمه (ع) جزء خلقت و سرشت انسان دانسته شده است که انسان بدون آن معنا ندارد.(نهج البلاغه: ۴۰۶)

در اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه  مصوب ۱۷۸۹ و اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی مصوب ۱۹۶۶ و اعلامیه اسلامی حقوق بشر  مصوب ۱۹۹۰ بر آزادی انسان و به خصوص آزادی تن او تصریح شده است.اصل ۲۲ قانون اساسی ایران مقرر می دارد :

«حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون استمگر در مواردی که قانون تجویز کند.»

حق آزادی تن :

حق آزادی تن – به عنوان اصلی ترین آزادی  شخصی- را اصل ۳۲ قانون اساسی چنین بیان می کند:

«هیچ کس را نمی تواندستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می کند.»و اصل ۳۳ نیز آورده است: «هیچ کس را نمی توان از محل اقامت خود تبعید کرد، یا از اقامت در محل مورد علاقه اش ممنوع، یا به اقامت در محلی اجبار ساخت، مگر در مواردی که قانون مقرر می دارد.»در این راستا قانون مجازات اسلامی به موجب مواد ۵۷۵،  ۵۸۳، ۶۲۱ و برخی مواد دیگر، ضمانت اجرای حق آزادی تن راپیش بینی کرده است.

تعریف آدم ربایی :

آدم ربایی به معنای سلب آزادی تن است؛ آزادی تن چنین تعریف شده است: «آزادی بدنی هر فرد به طوریکه بتواند از هر نقطهکشور به نقطه دیگر آن، مسافرت نموده یا نقل مکان دهد یا از کشور خود خارج شده و به آن مراجعت نماید و از توقیف بدون جهت محفوظ و مصون باشد. نتیجه این آزادی، لغو بردگی و شبه بردگی، لغو بیگاری، منع توقیف و حبس بدون مجوز اشخاص است.»(جعفری لنگرودی، ۱۳۶۸: ذیل واژه آزادی) بنابراین، آدم ربایی یعنی با جابه جایی شخص از محلی به محل دیگر بدون رضایت او با انگیزه های نامشروع مانند اخاذی یا تجاوز،

مجازات جرم آدم ربایی:

مجازات آدم ربایی با توجه به صورت های مختلف آن فرق می کند:

۱- آدم ربایی:

ماده ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی، حبس از ۵ سال تا ۱۵ سال را برای مجرمان جرم آدم ربایی در نظر گرفته است.

۲- نوزاد ربایی:

ماده ۶۳۱ نیز به جرم نوزاد ربایی پرداخته است و مجازات ۶ ماه تا ۳ سال حبس را برای آن تعیین نموده است.اگر طفل ربوده شده پیشتر مرده باشد، مجرم محکوم به پرداخت ۱۰۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰۰ ریال جزای نقدی خواهد بود.

۳- مجازات شریک جرم آدم ربایی:

که به هر صورت مثلا تهیه شرایط و وسایل مورد نیاز به کمک مجرم آمده باشد، طبق ماده ۷۲۶ قانون مجازات اسلامی،به حداقل جزای در نظر گرفته شده برای اصل جرم، که ۵ سال برای آدم ربایی و ۶ ماه برای نوزاد ربایی است محکوم می شود.

۴- تشدید مجازات:

حداکثر مجازات فوق، زمانی برای مجرم صادر می شود که فرد ربوده شده کمتر از ۱۵ سال سن داشته باشد، در اثر ربودهشدن متحمل آسیب های جسمی یا شرافتی شده باشد، یا ربودن توسط وسیله نقلیه انجام شده باشد.

۵- شروع به آدم ربایی:

اگر فرد اقدام به آدم ربایی نماید اما به هر دلیلی موفق نشود جرم را به سرانجام برساند، طبق ماده ۴۱، تبصره ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی، مجازات ۳ الی ۵ سال حبس برای وی در نظر گرفته می شود.

۶- مخفی کردن اموات:

بر اساس ماده ۶۳۵ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی. بر اساس این ماده، هرکس بدون رعایت نظامات مربوط به دفن اموات،جنازه‌ای را دفن کند یا سبب دفن آن شود یا آن را مخفی کند، به جزای نقدی از یکصد هزار تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد.

۷- مخفی کردن مجرم:

یکی از صورت های خاص ادم ربایی است. تبصره ۲ ماده ۲۴ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب سال ۱۳۸۲ در این خصوصمی‌گوید: «معاونت در امر جاسوسی و یا مخفی کردن و پناه دادن به جاسوس جرم محسوب و مرتکب به تبع مجرمان اصلی نظامیدر دادگاه‌های نظامی محاکمه و در مواردی که مجازات جاسوس مجازات محارب و یا اعدام است به حبس از سه سال تا پانزده سال محکوم می‌شود.»

۸-  ربودن اتباع ایرانی:

قانون تشدید مقابله با اقدامات تروریستی دولت آمریکا مصوب ۱۰ آبان سال ۱۳۶۸٫ طبق این ماده واحده: «به منظور مقابله به مثل دربرابر اقدامات دولت آمریکا رئیس جمهور موظف است جهت دستگیری و مجازات آمریکایی ها و عوامل‌ مستقیم و غیر مستقیم آنها که درمحاکم قضایی ایران محکوم شده‌اند اقدامات لازم را به عمل آورند.»

ارکان و عناصر جرم آدم ربایی:

برای اینکه جرمی رخ بدهد باید سه عنصر وجود داشته باشد:

عنصر قانونی یعنی در قانون آن عمل جرم شناخته شده باشد و برایش مجازات درنظر گرفته شده باشد. عنصر مادی یعنی فردی به نام مجرم آن عملی را که در قانون جرم محسوب می شود، در دنیای واقعی انجام بدهد. عنصر معنوی یعنی مرتکب باید انگیزه و قصد انجام جرم را داشته باشد و از روی غفلت، نااگاهی یا غیرعمد نباشد.

در زیر این عناصر را در مورد جرم آدم ربایی بررسی می کنیم:

الف) عنصر مادی:

۱- اگر انسان زنده که حداقل ۱۵ سال داشته باشد، دزدیده شود، آدم ربایی رخ می دهد و در غیر این صورت ممکن است مشمول سایر صورت های آدم ربایی مثل آدم ربایی مشدد و یا دزدیدن طفل تازه متولد شده یا مخفی کردن اموات قرار گیرد.

۲- عملی که آدم ربا باید انجام دهد این است که جسم فرد را از محلی به محل دیگر با زور و تهدید و حیله منتقل کند به طوری که آن شخص اراده‌ای از خود نداشته باشد. بنابراین، چنانچه فرد با رضایت و بدون زور و تهدید برود، آدم ربایی رخ نمی دهد.

۳- آدم ربا می تواند هرکسی باشد که یا خودش بی واسطه یا به صورت معاون و شریک در آدم ربایی اقدام به این جرم کرده است.مجازات هریک نیز قبلا بیان شد.

۴-  در ماده ۶۲۱ ق. م. ۱٫ از نتیجه حرفی به میان نیامده ولی آدم ربایی از جرایم مقید می‌باشد یعنی باید نتیجه ی آن که سلب آزادی از فرد ربوده شده می‌باشد، حتما رخ بدهد و الا جرم آدم ربایی اتفاق نمی افتد.

ب) عنصر معنوی:

۱- مرتکب علاوه بر علم به موضوع جرم و وصف آن یعنی انسان زنده باید در انجام عمل عامل هم باشد. پس ربودن انسان زنده که در حال خواب یا بیهوشی است مشمول این حکم می‌باشد.

۲- انگیزه مرتکب: علی الاصول مقنن انگیزه را به عنوان یکی از اجزاء تشکیل دهنده عنصر روانی جرایم بشمار نمی‌آورد، با این وجود انگیزه یکی از اجزاء عنصر معنوی جرم آدم ربایی به شمار می‌آید؛ به عبارت دیگر، فرد آدم ربا باید عمد در ربودن فرد داشته باشد یعنی باید هم ربودن کسی را داشته باشد و هم قصد سلب آزادی او را.

ج) عنصر قانونی:

عنصر قانونی جرم ماده ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی می‌باشد؛ یعنی در این ماده به صراحت آدم‌ربایی جرم محسوب و برایش مجازات در نظر گرفته شده است.

فرآیند رسیدگی:

آدم ربایی از جمله جرائم کیفری است.

فرآیند رسیدگی به جرایم کیفری از مراحل طولانی و هزینه بری برخوردار است.

هر شکایت کیفری که مطرح می شود ابتدا باید مرحله تحقیقات مقدماتی را نزد بازپرس بگذراند. پس از بررسی مدارک اولیه توسط بازپرس که در این راه ممکن است از آگاهی یا کلانتری – بسته به اهمیت موضوع- کمک گرفته شود، ممکن است قرار بازداشت موقت تا صدور حکم برای متهم به آدم ربایی صادر شود.

سپس، پرونده به دادسرا ارسال می شود. رسیدگی و برگزاری جلسه برای شنیدن اظهارات و دفاعیات طرفین و استفاده از شهادت شهود توسط دادستان انجام می شود.

مرحله آخر نیز دادگاه می باشد. جرم آدم ربایی در صورت طرح در دادگاه، طرفین دعوا هر دو باید اقدام به اخذ وکیل نمایند. برای پرونده های کیفری، اخذ وکیل الزامی است که در صورتی که متهم تمکن مالی نداشته باشد، دادگاه برای او وکیل تسخیری استخدام می کند.

۱- ادم ربایی چیست؟

۲- کدام جرایم آدم ربایی محسوب می شود؟

۳- فرآیند رسیدگی به جرم ادم ربایی چگونه است؟

۴- آدم ربایی چه مجازاتی دارد؟

۵- ارکان و عناصر آدم ربایی کدامند؟

منابع: ۱- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق.

۲- خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، جلدهای ۱ و ۲٫

۳- گلدوزیان، ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی دکتر گلدوزیان