شرب خمر

تعریف شرب خمر

مصرف مشروبات الکی یا چیزی که در اصطلاح حقوقی و فقهی به آن شرب خمر می گویند از دو کلمه ی شرب به معنای نوشیدن و خمر به معنای مایع مستی آور تشکیل شده است.از ترکیب این دو مشخصا این نتیجه عاید می شود که شرب خمر همان مصرف و یا استعمال مشروبات الکی است.

تفاوتی نیز وجود ندارد که این مشوربات چگونه ساخته شده باشند و یا از خرما،کشمش،انگور ارزن و یا جو ساخته شده باشند.همگی آنها چون مستی آور هستند مشمول خمر می باشندو نوشیدن آنها موجب مجازات می گردد.حتی آب جو نیز اگر مست کننده نیز نباشد،باز هم در زمره موارد فوق قرار می گیرد.باید توجه داشت هرچند در عنوان بحث، شرب و نوشیدن همواره مورد تاکید است ولیکن تزریق و تدخین مشروبات الکلی نیز موجب حد است، بنابراین صرفاً نوشیدن و خوردن این مسکرات را نباید مدنظر قرار داد.

در این بخش می خواهیم به این سوالات پاسخ دهیم :

در ابتدا به این مساله می پردازیم که چرا مشروبات الکی حرام بوده و به بررسی آن در قرآن و روایات می پردازیم؟

سپس به به بررسی اینکه در ابتدا چگونه بفهیم شخص از مشروبات الکی استفاده کرده است؟

میزان آن چه تاثیری در مجازات مورد نظر دارد؟مجازات استفاده از این مشروبات چیست؟

ممنوعیت شراب و حرمت شرب خمر

ممنوعیت شراب را اگر چه عقل نیز گواهی می دهد،اما از باب یافتن منبع می توان هم در قرآن و هم در روایات و احادیث یافت.در آیات نورانی قرآن مجید در آیه 219 سوره بقره آنجا که خدا می فرماید؛ یسئَلُونَک عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کبِیرٌ وَ مَنَفِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُمَا أَکبرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَ یسئَلُونَک مَا ذَا ینفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِک یبَینُ اللَّهُ لَکُمُ الاَیتِ لَعَلَّکمْ تَتَفَکَّرُونَ‏.

درباره شراب و قمار، از تو می‏پرسند، بگو: «در آن دو، گناهی بزرگ، و سودهایی برای مردم است، و[لی‏] گناهشان از سودشان بزرگتر است. » و از تو می‏پرسند: «چه چیزی انفاق کنند؟» بگو: «مازاد [بر نیازمندی خود] را.» این گونه، خداوند آیات [خود را] برای شما روشن می‏گرداند، باشد که در [کار] دنیا و آخرت بیندیشید.»

همچنین در آیه ی 43 سوره ی نسا آمده است که: «یأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لا تَقْرَبُوا الصلَوةَ وَ أَنتُمْ سکَرَی حَتی تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَ لا جُنُباً إِلا عَابِرِی سبِیلٍ حَتی تَغْتَسِلُوا وَ إِن کُنتُم مَّرْضی أَوْ عَلی سفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنکُم مِّنَ الْغَائطِ أَوْ لَمَستُمُ النِّساءَ فَلَمْ تجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صعِیداً طیباً فَامْسحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیدِیکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَفُواًّ غَفُوراً.»

ای کسانی که ایمان آورده‏اید، در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا زمانی که بدانید چه می‏گویید؛ و [نیز] در حال جنابت [وارد نماز نشوید] -مگر اینکه راهگذر باشید- تا غسل کنید؛ و اگر بیمارید یا در سفرید یا یکی از شما از قضای حاجت آمد یا با زنان آمیزش کرده‏اید و آب نیافته‏اید، پس بر خاکی پاک تیمّم کنید، و صورت و دستهایتان را مسح نمایید، که خدا بخشنده و آمرزنده است.

این دو آیه را می توان مهمتریم منبع برای ممنوعیت شرب خمر و نوشیدن مشروبات مست کننده در قرآن دانست.البته ممنوعیت شرب خمر تنها به قرآن محدود نشده و در روایات نیز متعددا به آنها اشاره شده است.

روایت اول: که در کتاب، کافی جلد 6 بیان شده است: این بصیر از امام باقر (ع) یا امام صادق (ع) روایت نموده است که؛ « خدای تعالی برای معصیت خانه ای و صندوقی قرار داده است و برای آن دری ساخته است و آنرا قفل نموده و بر آن قفل کلیدی است و آن شراب است.»
امام صادق فرمود: رسول خدا (ص) فرمودند: شراب سرمنشاء همه گناهان است.
و نیز ایشان می فرمایند: « ملعون است کسی که کنار سفره ای بنشیند که در آن شراب نوشیده  شود.»

مصرف بسیار کم مشروبات الکلی نیز جایز نیست و حرام است و آنچنان که امام صادق (ع) از قول رسول خدا (ص) فرمودند:«هر مست کننده ایی حرام است. کسی پرسید: حتی یک جرعه؟ ایشان فرمودند: بله»

پس تا اینجا به سوال اول پاسخ دادیم و دریافتیم که چرا در قانون اسلامی ما مصرف مشروبات الکی ممنوع و غیر مجاز است.حال به سراغ پاسخ به سوال دوم می رویم.

راههای اثبات شرب خمر

• اقرار:

مهمترین دلیل و به اصطلاح شاه ادله،اقرار است.وقتی اقرار توسط متهم انجام شود دیگر ادله دیگر مورد پذیرش قرار نگرفته و اصلا نوبت به آنها نمی رسد. البته طبق، بند ب، ماده 172 قانون مجازات اسلامی در شرب خمر 2 بار اقرار، آن هم مکتوب در پرونده مضبوط باشد. نکته ی دیگری که در مورد اقرار شرب خمر باید گفت، انکار بعد از اقرار قابل قبول نبوده و دارای اعتبار نیست.

باید توجه نمود که مصرف کننده مشروبات باید بالغ، قاصد و مختار باشد و نیز به حکم و موضوع شرب خمر جاهل نباشد والّا حدی بر او جاری نمی شود. اقرار باید با لفظ یا نوشتن باشد و در صورتی که فرد قادر به نوشتن یا گفتن نباشد، با فعل حتی با اشاره انجام باشد و در هر صورت باید روشن و بدون ابهام باشد و نیز طبق ماده 167 قانون مذکور اقرار باید منجز باشد و اقرار کننده طبق ماده 168 قانون مذکور باید عاقل، بالغ ، قاصد و مختار باشد و اقرار تحت اکراه و شکنجه و یا اذیت و آزار روحی و یا جسمی، فاقد ارزش و اعتبار است و دادگاه مکلف است از متهم تحقیق مجدد کند.

• شهادت:

اگر راه اثبات شرب خمر شهادت باشد فقط با شهادت 2 مرد عادل ثابت می شود.در مورد خصوصیات شاهدین با توجه داشت که آنها بالغ، عاقل، باایمان، باطهارت مولد باشند.همچنین در شهادت آنها نفعی و سودی برای خودشان نباشد و یا به موجب شهادتشان توانایی دفع ضرری از خود نداشته باشند.همچنین دشمنی بین شاهد و طرف رعوا وجود نداشته و شاهدین متکدی و یا ولگرد نیز نباشند.

• علم قاضی:

در ثابت شدن مصرف مشروبات الکی نیز مانند جرایم دیگرمی توان از علم قاضی به عنوان یکی از دلایل اثبات بزه نام برد. از اطلاق مواد 211  و 212 قانون مجازات اسلامی می توان چنین برداشت نمود که علم قاضی که یکی از دلایل اثبات جرم است که به جرم خاصی اختصاصی ندارد و بنابراین شامل تعزیرات نیز می شود و فقهای اسلامی مانند روح اله خمینی در تحریر الوسیله، دلیل بودن علم قاضی را در همه جرایم پذیرفته اند.

حال به بررسی مجازات شرب خمر می پردازیم.

مجازات شرب خمر

در قوانین جدید، در قانون مجازات اسلامی 1392 قسمت حدود؛ مواد 264 و 265 و 266 و نیز در ماده 701 و 704 از کتاب پنجم 266 تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375 را به مجازات و تنبیه مصرف کنندگان مشروبات الکلی اختصاص داده است. آنچنان که ماده 264 ق. اخیرالذکر مصرف مسکر از قبیل خوردن ، تزریق و تدخین چه کم و چه زیاد یا مایع، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط به گونه ای که آنرا از مسکر بودن خارج نکند موجب حد است.

پس در وهله ی اول باید به این نکته تاکید کرد که مصرف مشروبات الکلی چه باعث مستی شود و یا چه نشود دارای مجازت بوده و میزان مصرف آن تغییری در مجازات  آن ایجاد نمی کند.
در تبصره آمده است که، خوردن آبجو (فقاع) را نیز اگر مستی هم نیاورد موجب حد می داند و در ماده 265 حد مصرف مسکرات را 80 ضربه تازیانه تعیین می نماید.
در ماده 701 استعمال مشروبات در اماکن و معابر را اگر با تجاهر و علنی باشد را علاوه بر اجرای حد شرعی شرب خمر به حبس از 2 ماه تا 6 ماه حبس تعزیری تعیین نموده است و در ماده 704 تأسیس مکان هایی برای مصرف مشروبات الکلی و دعوت مردم به آن مکان 3 ماه تا 2 سال حبس و 74 ضربه شلاق یا از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا 12 میلیون ریال جزای نقدی یا هر دو مجازات محکوم می نماید و اگر هر دو مورد را مرتکب شود (یعنی هم مکان تأسیس نماید و هم مردم را دعوت به آن مکان جهت مصرف مشروبات نماید) به حداکثر مجازات محکوم میشود.