-انواع دادگاه کیفری و حقوقی و صلاحیت آن ها

برطبق اصل 159 قانون اساسی مرجع رسیدگی شکایات و تظلمات بر عهده دادگستری است و تشکیل دادگاه و حدود صلاحیت آنها به حکم قانون است .

-دادگاه ها به دو دسته تقسیم بندی میشوند :

1-دادگاه حقوقی که شامل دادگاه عمومی حقوقی و دادگاه خانواده میباشد .

دادگاه عمومی حقوقی : دادگاه عمومی حقوقی اصل براین که رسیدگی به تمامی پرونده های حقوقی را داراست مگر اینکه به حکم قانون رسیدگی به پرونده در صلاحیت مرجع دیگری باشد.

دادگاه عمومی حقوقی براساس قانون در محل های که رئیس قوه قضائیه تشخیص میدهد تشکیل میشود . دادگاه عمومی حقوقی با حضور رئیس شعبه یا دادرس علی البدل رسمیت پیدا میکند .

دادگاه خانواده : دادگاه حقوقی – دادگاه خانواده

دادگاه خانواده:

دادگاه خانواده دادگاهی است که تمامی امور خانوادگی از قبیل اصل نکاح ، طلاق ، مهریه ،نفقه ، ولادت ، حضانت و قرابت سببی و نسبی و غیره… دارد.

-دادگاه خانواده در مرکز هر شهرستان تشکیل میشود و با حضور رئیس یا دادرس علی البدل به همراه یک مشاور قاضی زن رسمیت پیدا میکند.

دادگاه کیفری

برطبق ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری :

دادگاه های کیفری :به دادگاه کیفری یک ، دادگاه کیفری دو ، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی تقسیم میشود .

دادگاه کیفری دو : دادگاه کیفری دو، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم را دارد به جز جرایمی که به طور مشخص در قانون در صلاحیت مرجع دیگری قرار دارد.

دادگاه کیفری دو با حضور رئیس یا دادرس علی البدل در حوزه هر شهرستان تشکیل میشود.

دادگاه کیفری یک :  برطبق ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری  صلاحیت دادگاه کیفری یک در موارد ذیل میباشد :

1-جرایم موجب مجازات سلب حیات از قبیل اعدام یا قصاص نفس.

2-جرایم موجب حبس ابد.

3-جرایم موجب مجازات قطع عضو و جنایت عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل(دیه سال 1399 مبلغ 330 میلیون تومان) یا بیش از آن.

4-جرایم موجب مجازات تعزیری درجه 3 به بالاتر.

5-جرایم سیاسی و مطبوعاتی.

-دادگاه کیفری یک دارای یک رئیس دو مستشار که با حضور دو عضو رسمیت پیدا میکند در صورت عدم حضور ریاست دادگاه به عهده عضو مستشاری است که سابقه قضائی بیشتری دارد.

-دادگاه کیفری یک در مرکز استان و به تشخیص رئیس قوه قضائیه در حوزه قضائی شهرستان میتواند تشکیل شود . در حوزه های که در این دادگاه تشکیل نشده به جرایم موضوع صلاحیت آن در نزدیکترین دادگاه کیفری یک در حوزه قضائی آن استان رسیدگی میشود.

-دادگاه اطفال و نوجوانان:

یکی دیگر از انواع دادگاه های کیفری که به صورت تخصصی فعالیت میکنند دادگاه اطفال و نوجوانان است این دادگاه به جرایم اطفال و نوجوانان کمتر از 18 سال شمسی رسیدگی میکند.

دادگاه اطفال و نوجوانان با حضور یک قاضی و یک مشاور تشکیل میشود که نظر مشاور مشورتی است .

-در حوزه های که دادگاه اطفال و نوجوانان تشکیل نشده است به کلیه جرایم اطفال و نوجوانان در شعبه دادگاه کیفری دو و دادگاه های دیگر که وظایف آن را انجام میدهد رسیدگی میشود .

-برطبق ماده 315 قانون آیین دادرسی کیفری :

که در مورد جرایمی که مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک و هم چنین انقلاب که با تعدد قاضی رسیدگی میشود اگر توسط افراد زیر 18 سال ارتکاب یابد در دادگاه کیفری یک ویژه  نوجوانان رسیدگی میشود و متهم از کلیه امتیازات دادگاه اطفال و نوجوانان بهره مند میشود.

-دادگاه انقلاب :

یکی دیگر از مراجع اختصاصی کیفری دادگاه انقلاب میباشد و صلاحیت رسیدگی به یکسری جرایم مشخص که جنبه امنیتی دارند رسیدگی و رای صادر میکنند به عنوان مثال میتوان به جرایمی چون :

1-جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی مُحاربه و افساد فی الارض ، تبانی علیه نظام جمهوری اسلامی یا اقدام مسلحانه یا آتش زدن و خرابکاری اموال به منظور مقابله با اصل نظام.

2-توهین به مقام بنیان گذار جمهوری اسلامی و مقام رهبری.

3-تمامی جرایم مربوط به مواد مخدر ، مواد روانگردان ، قاچاق اسلحه و مهمات و اقلام و نقاط تحت کنترل.

-سایر قوانین خاص در صلاحیت این دادگاه است مثل جرایم سمعی و بصری به عنوان مثال شخصی که وارد استخر زنانه میشود و اقدام به فیلمبرداری میکند و آن را در شبکه مجازی منتشر میکند.

-دادگاه نظامی :

دادگاه نظامی مربوط به جرایم افسران نظامی و انتظامی در حین انجام خدمت رسیدگی میکند .

در مرکز هر استان سازمان قضایی استان متشکل از دادسرا و دادگاه های نظامی است و در شهرستان در صورت نیاز و تشخیص رئیس قوه قضائیه تعیین میشود.

-دادگاه تجدید نظر:

مرجع رسیدگی به اعتراض احکام دعوای حقوقی و کیفری دادگاه تجدید نظر است .

-تجدید نظر در امور کیفری:

اراء دادگاه های کیفری جز در موارد زیر که قطعی محسوب میشود قابل تجدید نظر است :

1-جرایم تعزیری درجه هشت.

2- جرایم مستلزم پرداخت دیه در صورتیکه میزان آن کمتر از یک دهم دیه کامل باشد.

-تجدید نظر در امور حقوقی :

اراء دادگاه های عمومی و حقوقی قطعی است مگر در مواردی که طبق قانون  قابل درخواست تجدید نظر باشد.

مطابق ماده 331 آیین دادرسی مدنی :

1-در دعوای که خواسته یا ارزش آن از 3 میلیون ریال متجاوز باشد.

2-کلیه احکام صادر در دعوای غیر مالی مثل طلاق و وقف.

-دیوان عالی کشور :

مرجع رسیدگی فرجامی که تشخیص میدهد که رای مورد نظر دادگاه ها کیفری و  حقوقی با موازین شرعی و قانونی انطباق دارد یا خیر و باید مواعد آن را برای اعتراض در دیوان رعایت کرد که اصطلاحا به آن فرجام خواهی می گویند.

-رسیدگی در دیوان عالی کشور بدون حضور اصحاب دعوا تشکیل میشود و دیوان وارد ماهیت دعوا نمیشود و اگر رای را مطابق مقررات تشخیص دهد آن را تایید یا رد میکند و اگر دیوان رای را رد کند آنرا به شعبه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم ارجاع میدهد.

-در معیت دادگاه ها کیفری یک و دو  و دادگاه  انقلاب، دادسرای عمومی و انقلاب قرار دارد که وظیفه تحقیقات مقدماتی جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری و دادگاه انقلاب قرار دارد را بر عهده میگیرد.و در سایر دادگاه ها اعم از نظامی،روحانیت،اطفال و نوجوانان دادسرای ویزه برای تحقیقات مقدماتی جرایم تحت صلاحیت این دادگاه ها وجود دارد.

شورای حل اختلاف:

شورای حل اختلاف نهادی است قضایی که به منظور اختلاف و صلح و سازش بین افراد حقیقی و حقوقی غیر دولتی تحت نظارت قوه قضاییه به وجود آمده است.این نهاد در صورت لزوم در شهر ها و روستا ها ایجاد میشود.در شورا دارای یک رییس و دو نفر عضو اصلی و یک نفر عضو علی البدل است.

صلاحیت شورا حل اختلاف:.

1-دعاوی اموال منقول تا نصاب دویست میلیون ریال به جز مواردی که در تاریخ لازم اجرا شدن این قانون در محاکم دادگستری باید مطرح شود.

2-دعاوی تعدیل اجاره بها به شرطی در رابطه استیجاری اختلافی وجود نداشته باشد.

3-دعوا اعسار از پرداخت محکوم به در صورتی که اصل دعوا در شورا رسیدگی شده باشد.

4-دعوا خانواده راجع به جهیزیه،مهریه،نفقه تا نصاب مقرر در بند اول در صورتی مشمول ماده 29 قانون حمایت خانواده نباشد.

5-دعوا مربوط به تامین دلیل.

6-جرایم تعزیری که مرتکب جزای نقدی درجه هشت باشد.

-نکته اینکه شورا ها با تراضی طرفین در امور زیر میتوانند به دعاوی زیر رسیدگی کنند:

1-کلیه امور مدنی و حقوقی.

2-کلیه جرایم قابل گذشت.

3-جنبه خصوصی جرایم غیر قابل گذشت.

اما بعضی از امور مطلقا نمیشود در شورا رسیدگی کرد به شرح ذیل است:

1-اختلاف در اصل نکاح،طلاق،نسب،فسخ نکاح و رجوع.

2-اختلاف در اصل وصیت،وقف و تولیت.

3-دعاوی در مورد حجر و ورشکستگی.

4-دعاوی راجه به اموال عمومی و دولتی.

بیشتر بخوانید:مختومه شدن پرونده به چه معناست