جرم افترا |مجازات|مراحل رسیدگی

جرم افترا

در اکثر قوانین و قواعد اخلاقی تهمت و افترا عملی مذموم و قبیح شناخته شده و در تعالیم اسلامی نیز بد اندیشی و سوء ظن در حق دیگران و بهتان و سخن چینی و فحاشی به دیگران از جمله گناهان کبیره و مخالف اخلاق معرفی شده است.

ارکان تشکیل دهنده جرم افترا

اهمیت بررسی جرم از این جهت است که تا هنگامی که این ارکان از سوی محاکم قضایی احراز نگردد امکان انتساب جرم به متهم و مجازات وی نخواهد بود

هرجرمی از سه رکن اساسی تشکیل شده:

۱ـ رکن قانونی

۲ـ رکن مادی

۳ـرکن معنوی

رکن قانونی جرم

بر اساس اصل قانونی بود مجازاتها و مطابق ماده ۲قانون مجازات اسلامی : هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده ،جرم محسوب میشود. وجود قانون برای مجرمانه دانستن عمل لازم است.

در ماده ۶۷۹ قانون اسلامی اینگونه آمده است:

هر کس بوسیله ی اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله ی درج در روزنامه و جراید یا منطق در مجامع یا به هر وسیله ی دیگر به کسی امری را صراحتا نسبت دهد یا آنها را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد.

با توجه به تعریف ماده ۶۷۹ متوجه می شویم  که جهت شدت جرم افترا باید فعل مثبت انجام پذیرد.

 دادگاه انتظامی قضات در یکی از آراء خود اظهار داشته است که: یک ورقه هم می تواند وسیله جرم باشد، چه منظور قانونگذار نوع وسایل مورد نظر بوده است ، نه تعداد .

ماده ۶۹۸ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ نیز به اشاعه اکاذیب پرداخته و مقرر میدارد :

هر کس به قصد اضراریا تشویق اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله ی نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یاگزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد  اعمالی را برخلاف حقیقت است یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی  یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه ازطریق مذبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه علاوه براعاده حیثیت در صورت  امکان باید به حبس از دو ماه تا دوسال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه  محکوم شود.

همچنین در ماده۶۹۹ قانون مجازات اسلامی آمده است :

هرکس عالما و عامدا به قصد متهم کردن دیگری آلات و ادوات جرم و یا اشیائی راکه یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او میگردد، بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیائی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یابه نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثراین عمل شخص مذبور تعقیب گردد پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص ، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.

اداره حقوقی قوه قضاییه در یک نظریه مشورتی اینگونه بیان می دارد که :

اگر به وسیله اینترنت یا مشابه آن هم جرمی به کسی نسبت داده شود و نسبت دهنده نتواند صحت گفته خود را اثبات کند مورد مشمول ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی خواهد بود.

رکن مادی جرم

در رکن مادی جرم چند مورد موثر است که عبارتند از :

۱ـ رفتار مجرمانه: در تعریف رفتار مجرمانه بیان شده است که : عمل یا رفتاری است که قانون حالات مختلف آن را از جمله انجام یا عدم انجام آن ، وضعیت یا حالت و…

۲ـ شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم : برای انجام جرم افترا شرط خاصی برای مرتکب درنظر گرفته  نشده است و هر کسی ممکن است مرتکب این جرم گردد.

رکن معنوی جرم

در عنصر معنوی جرم افترا داشتن سوء نیت و قصد و با توجه به اینکه علم به کذب و دروغ بودن موضوع ملاک عمل است آگاه باشد. عنصر معنوی جرم دو رکن دارد:

۱ـ سوء نیت عام :

در سوءنیت عام باید رفتار مجرمانه به طور ارادی انجام شده باشد و همچنین مرتکب جرم باید بداند  عملی که انجام میدهد جرم است.

۲ـ سوء نیت خاص :

زمانی که فرد قصد تحقق نتیجه مجرمانه را داشته باشد . در جرم افترا که یک جرم مطلق است تنها محرز بودن سوء نیت کافی خواهد بود و نیازی به سوء نیت خاص نیست.

در رابطه با رکن معنوی جرم افترا ماده۶۹۹ قانون تعزیات مقرر می دارد :

هرکس عالما و عامدا به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیائی را که یافت شدن آندر تصرف یک نفر موجب اتهام او می گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیائی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمدادنماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم میشود.

تشریفات رسیدگی به جرم افترا

شخص شاکی باید بداند که کدام مرجع قضایی صلاحیت رسیدگی به شکایت وی را دارد تا دعوی خود را به آن مرجع قضایی تقدیم کند.

مرجع قضایی در رسیدگی به جرم افترا بر اساس ماده ۳۰۱قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ مقرر می دارد:

دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به جرایم را دارد مگر اینکه به موجب قانون در صلاحیت مرجع دیگری باشد.

همچنین با توجه به مواد ۳۱۰ و۳۱۱ قانون آیین دادرسی کیفری که مقرر می دارد:

متهم در دادگاهی محاکمه می شود که جرم در حوزه آن واقع شده باشدو همچنین شرکا و معاونین جرم در  دادگاهی محاکمه می شوند که صلاحیت رسیدگی به اتهام متهم اصلی را دارد. باید گفت دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم افترا دادگاه محل وقوع جرم می باشد، یعنی دادگاهی که فعل مادی افترا در آن صورت گرفته است.

نحوه شکایت جرم افترا و هزینه های قانونی آن

برای اعلام شکایت نیازی به مکتوب کردن آن نیست ولی رویه عملی به این صورت است که یک فرم چاپی در اختیار شاکی قرار  داده میشود تا شکایت خود را در  آن توضیح دهد.

در این خصوص در ماده ۶۹ قانون مجازات اسلامی آمده است:دادستان مکلف است شکایت کتبی یا شفاهی را در هر زمانی قبول کند.

شکایت شفاهی در صورت مجلس ثبت میشود و به امضای یا اثر انگشت شاکی می رسد.

اگر شاکی سواد نداشته باشد مراتب در صورت جلسه قید می شود و با مندرجات صورت مجلس انطباق داده و تصدیق میشود.

وجود ایام تعطیل و یا شب بودن مانعی برای طرح شکایت نیست.

هزینه های قانونی

مطابق بند های ۴ و۱۷ ماده۳ قانون وصول برخی ازدر آمد های دولت و مصرف آن در موارد معین شاکی باید از بابت شکایت خود و تصدیق اوراق پیوستی شکواییه هزینه پرداخت نماید که به صورت الحاق تمبر ۵۰۰۰۰ ریالی و ۵۰۰۰ ریالی می باشد.

افترا به چه معناست؟

ارکان تشکیل دهنده جرم افترا کدامند؟

سوء نیت عام و سوء نیت خاص به چه معناست؟

نحوه رسیدگی به جرم افترا به چه صورت است؟

چگونه می توان برای جرم افترا شکایت کرد؟

منابع

قانون مجازات اسلامی

قانون آیین دادرسی کیفری

کتاب شیوه های عملی طرح و دفاع ازدعاوی کیفری  گروه پژوهشی انتشارات چراغ دانش