در این مقاله قصد داریم در مورد ویژگی های فضای سایبری صحبت کنیم. ویژگی هایی که باعث تفاوت آن با فضای واقعیت شده و ضرورت توجه به آن را بازگو می کند.

1. گسترده بودن

اولین ویژگی فضای سایبری گسترده بودن آن است. فضای مجازی همچون فضای واقعی مکان،مسافت، اندازه، و مسیر دارد؛ مکان دارد از این جهت که اطلاعاتی که قرار است ذخیره گردد در رایانه ای ذخیره می گردد و از مکان مشخصی قابل بازیابی است. مسافت دارد بدین معنی که اطلاعاتی که باید انتقال یابند مسافتی را طی می کنند تا به مقصد برسند؛ اندازه دارد، از این جهت که اطلاعاتی که ذخیره می گردد در فضای معینی قابل ذخیره است؛ و مسیر دارد بدین مفهوم که اطلاعاتی که قرار است منتقل شود از مسیر خاصی عبور می کند تا به مقصد معین برسد. با این همه این مکان ها که از لحاظ مجازی بسیار گسترده اند به لحاظ فیزیکی بسیار کوچکند؛ از نظر زمانی نیز دریافت و ارسال اطلاعات در واحد اندکی از زمان رخ می دهند. بنا براین با وجود این سرعت و گستردگی، کم حجمی فیزیکی چیزی از پهنه ی گسترده ی مجازی آن نمی کاهد.

بدین ترتیب فضای سایبر را باید یک محیط لایتناهی دانست. اما این فضای لایتناهی دائما در حال قبض و بسط است؛ این قبض و بسط بدین معناست که ابعاد فضای سایبری هر لحظه می تواند گسترش یا کاهش یابد. به فضای سایبر می توان حامل های داده ای را متصل نمود که حاوی ریزپردازنده هایی هستند؛ این ریزپردازنده ها دارای پتانسیل نگهداری اطلاعات در ظرفیت بالایی بوده و با پیشرفت هایی که نحوه ی طراحی ترکیب ذخیره ی اطلاعات طی سالیان گذشته توسط مهندسین این صنعت داشته است موجب گردیده که این ریزپردازنده ها به لحاظ فیزیکی کوچکتر شوند لکن در عین حال به لحاظ ساختاری توان ذخیره ی اطلاعات بسیار بالایی را داشته باشند. بر تعداد این ریزپردازنده ها و سخت افزارهای حامل داده می توان هر لحظه افزود و با ارتباط دادن آنها به یکدیگر در قالب شبکه های دیجیتالی گستره ی مجازی بی نهایتی آفرید. افزایش کاربران در سطح جهان هر ساله نوید بخش این امر است که گستره ی فضای مجازی روز به روز بیشتر می شود. ناگفته پیداست که کنترل چنین فضایی که هر لحظه در حال گسترش است و هر لحظه نیز می توان هرگونه اطلاعاتی-که در بسیاری موارد غیرقانونی است- را در ان انتشار داد بسیار مشکل و حتی بعضا غیر ممکن است.

برای ارتباط با وکیل متخصص و 5 دقیقه مشاوره حقوقی تلفنی اینجا کلیک کنید.

2. جهانشمول بودن

فضای سایبری و اینترنت فارغ از مرزهای جغرافیایی عمل می کند؛محدود به چارچوب خطوطی که دولتمردان در طراحی نقشه های سیاسی رسم می کنند نیست و از هیچگونه محدودیت مکانی تبعیت نمی کند. سایبر یک گستره ی بدون مرز است که نمی توان در برابر آن خطوط مقسم کشید یا با مرزهای طبیعی و مصنوعی آن را تکه تکه کرده و جدا ساخت.

فضای سایبری یک وسیله ی ارتباطی بین المللی است و حق انتخاب و اشتراک افراد را ، هم در تولید و هم در دسترسی به اطلاعات بسیار افزایش داده و از این رو مفهوم آزادی اطلاعات را در سطح جهانی به معنای واقعی کلمه تحقق بخشیده است.در اقع اینترنت به گونه است که برای استفاده کنندگان و کاربران آن،دو خصوصیت “انتقال و دریافت اطلاعات” را به طور همزمان داراست؛لکن اینکه هرکس می تواند در هر نقطه ای از جهان به این شاهراه اطلاعاتی وارد شود و هرگونه اطلاعاتی که می خواهد بدان وارد کند مشکلاتی جدی برای این فضا آفریده است؛ حتی یک کاربر نوجوان در یک گوشه ی دنیا می تواند اطلاعات مجرمانه ی بسیار خطرناکی را در فضای سایبر توزیع کند و باعث از بین رفتن داده های ارزشمند یا سیستم های رایانه ای بسیاری در سطح بین المللی گردد.

3. پوشیده بودن

فضای سایبر یک فضای مخفی است؛ مردم در این محیط در پشت رایانه های خود که هویت آنان را از دیگران مخفی می کند،محیطی امن و مطمئن می یابند تا هر آنچه می خواهند را به معرض اجرا گذارند،چرا که نگاههای شماتت بار پلیس و مردم بر آنها نظاره ندارد تا آنان را از ترس دستگیری یا شرم رسوایی از ارتکاب خواسته هایشان باز دارد،نمونه ی این امر را می توان در مورد انتشار تصاویر مستهجن کودکان در فضای سایبری دید که در عین حالی که وسیله ی سودآوری برای ارائه کنندگان این تصاویر گشته،برای خواستاران ارضای غرایز جنسی نیز دنیایی آزاد فراهم آورده تا هر لحظه که خواستند بتوانند به راحتی وارد این دنیای خیال گونه شوند و تمایلات غریزی خود را فروبنشانند.

با این حال منظور از مخفی بودن این فضا آن نیست که نمی توان آن را مشاهده کرد، بلکه مراد این است که این فضا قابلیت این را دارد که بازیگران و نقش آفرینان آن کاملا مخفیانه و در کمال ناشناسی و بدون بیم از آنکه شناخته شده یا مورد ردیابی و تعقیب قرار گیرند و اقدامات خود را به معرض اجرا گذارند. مرتکبین جرایم سایبری از قابلیت اختفا در چنین فضایی بسیار سود می برند و با استفاده از نقابی که امکانات فنی و ویژگیهای تکنولوژِیک در راستای امکان جعل و قلب هویت در اختیار آنان می گذارد و نیز با استفاده از سیستم های رایانه ای عمومی یا رایانه های کارگذار آزاد امکان ارتکاب بالقوه طیف وسیعی از جرایم سایبری را می یابند که وقتی این امکان با گستره ی بی انتهای فضای سایبر در هم می آمیزد موقعیت خطرناکی را پدیدار میسازد:گستره ای وسیع با مجرمانی بی شمار،پراکنده و ناشناس.

برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید.

4. گزینشی بودن اطلاعات

سایبر یک فضای خاموش است؛ منظور آن است که برخلاف رسانه هایی نظیر رادیو و تلویزیون که رسانه هایی گویا هستند و اطلاعات به محض روشن کردن دستگاه از منبعی به صورت مستقیم به مخاطبان ارسال می شود، در این فضا اولا اطلاعات غالبا توسط خود مشترکین و کاربران که ارائه کننده ی محتوا هستند ایجاد می شود و لذا تا کاربران در ایجاد اطلاعات فعال نباشند اطلاعات چندانی تولید نشده و قابل دسترس نخواهد بود. ثانیا خود اطلاعات نیز معمولا در صورتی به دست مخاطب می رسد که توسط کاربر درخواست گردد. در واقع اطلاعات در فضای سایبری به گونه ای اطلاعات مبتنی بر مطالبه است. البته گزینش اطلاعات، دریافت اطلاعاتی نظیر کرم ها و ویروس ها یا اطلاعاتی را که به صورت خودکار و بدون درخواست کاربر منتشر می شوند را شامل نمی شود.

5. قابل کنترل نبودن

آخرین ویژگی فضای سایبری قابل کنترل نبودن آن است. محیط سایبر از همان ابتدای پیدایش آن علیرغم نظم فنی اعجاب آورش، از منظر رفتار کاربران محیطی مبتنی بر آنارشیسم و هرج و مرج بوده است.به موازاتی که این فضا به لحاظ فنی رشد داشته،از لحاظ رشد ساختارهای اخلاقی و کنترل کننده که هر محیط برای استقرار نظم به آنها نیازمند است بسیار عقب مانده است.این محیط پلیس ندارد، سازمانی بر آن نظارت نمی کند، مردم اشخاص را در حین ارتکاب جرایم سایبری نمی بینند و هرکس هر آنچه می خواهد انجام می دهد.

بنابر این فضای سایبر یک فضای سرد و بی روح تکنولوژیک است که انچه که وجدان جمعی، هنجارهای هدایتگر اجتماعی،اخلاق جمعی و نظایر آن نامیده می شود و در هر جامعه ای مبانی نظم را بنیان می نهد در آن بی معناست.محیط سایبر یک محیط آزاد است  و فارغ از هرگونه هنجارهای اجتماعی و سلسله مراتب هرمی نظارتی و فرمانبرداری است؛ قابل کنترل نبودن این محیط ارتباط نزدیکی با خاموش و منفعل بودن ان دارد.چون افراد در این فضا خود را در معرض دیدگان دیگران نمی بینند،هر آنچه را که بخواهند می توانند انجام دهند و قید و بندی برای آنان وجود ندارد.

منبع: کتاب مسئولیت کیفری در فضای سایبر نوشته مهدی فضلی.